Mal Rejiminden Kaynaklanan Davalar
Evlilik birliği süresince eşler çeşitli malvarlığı edinir ve ekonomik ilişkiler geliştirir. Ancak boşanma, ölüm veya farklı bir mal rejimine geçme gibi durumlarda, bu malvarlığının nasıl paylaşılacağı önemli bir hukuki mesele hâline gelir. Türk Medeni Kanunu (TMK), eşler arasındaki mal rejimini düzenleyerek, hangi mal rejiminin uygulanacağını ve mal paylaşımının nasıl yapılacağını açıkça belirlemiştir.
Bu makalede, Türk Medeni Kanunu hükümleri çerçevesinde mal rejimi türleri, mal rejiminin sona ermesi, mal paylaşımı davaları, değer artış payından doğan alacak, eşya alacağı, katılma alacağı ve mal rejimi sözleşmesinin iptali konuları detaylıca ele alınacaktır.
1. TÜRK HUKUKUNDA MAL REJİMİ TÜRLERİ
Eşler arasındaki mal ilişkileri, TMK’da belirlenen yasal ve seçimlik mal rejimleri kapsamında düzenlenir.
a) Edinilmiş Mallara Katılma Rejimi (Yasal Mal Rejimi) – TMK m. 202-241
4721 sayılı TMK’nın 202. maddesi gereğince, eşler aksi bir sözleşme yapmadıkça edinilmiş mallara katılma rejimine tabi olurlar. Bu rejime göre:
• Evlilik süresince edinilen tüm mallar edinilmiş mal kabul edilir ve eşit şekilde paylaşılır (TMK m. 219).
• Eşlerin evlenmeden önce sahip olduğu mallar, miras yoluyla edindikleri veya bağış yoluyla kazandıkları mallar kişisel mal olarak kabul edilir ve paylaşılmaz (TMK m. 220).
• Evlilik içinde kazanılan maaş, iş gelirleri, sosyal güvenlik ödemeleri gibi değerler edinilmiş mal sayılır.
• Boşanma durumunda her eş, diğer eşin edinilmiş mallarının yarısı üzerinde katılma alacağına sahip olur (TMK m. 236).
b) Mal Ayrılığı Rejimi – TMK m. 242-243
Bu rejimde eşlerin mal varlıkları tamamen birbirinden bağımsızdır. Boşanma durumunda eşler birbirlerinin malvarlıkları üzerinde hak iddia edemezler. Ancak katkı sağlayan eş, katkısı oranında alacak talep edebilir.
c) Paylaşmalı Mal Ayrılığı Rejimi – TMK m. 244-255
Mal ayrılığı rejimine benzer, ancak boşanma halinde eşler bazı mallar üzerinde paylaşım hakkına sahiptir.
d) Mal Ortaklığı Rejimi – TMK m. 256-281
Bu rejimde, eşlerin malları ortak bir bütçe içinde değerlendirilir ve boşanma durumunda eşit şekilde bölüştürülür.
Eğer eşler evlilik öncesinde veya evlilik sırasında noter huzurunda bir mal rejimi sözleşmesi yapmazlarsa (TMK m. 203), yasal mal rejimi olan edinilmiş mallara katılma rejimi uygulanır.
2. MAL REJİMİNİN SONA ERMESİ – TMK m. 225
Türk Medeni Kanunu’nun 225. maddesine göre mal rejimi şu durumlarda sona erer:
• Boşanma,
• Eşlerden birinin ölümü,
• Eşlerin farklı bir mal rejimine geçmesi,
• Mahkeme kararı ile mal ayrılığına geçilmesi.
Mal rejiminin sona ermesiyle birlikte mal tasfiyesi süreci başlar ve taraflar mal paylaşımı davası açabilirler.
3. MAL PAYLAŞIMI DAVALARI
Mal paylaşımı, evlilik içinde edinilen malların eşler arasında nasıl bölüştürüleceğini belirleyen hukuki süreçtir. Mal rejiminin sona ermesinden sonra açılabilecek davalar şunlardır:
a) Mal Rejiminin Tasfiyesi Davası – TMK m. 231
Bu dava, mal rejimi sona erdikten sonra eşlerin mallarının nasıl paylaşılacağını belirlemek için açılır. Mahkeme, eşlerin mal varlığını inceleyerek hakkaniyetli bir paylaşım yapar.
b) Katılma Alacağı Davası – TMK m. 236
Eşlerden biri, diğer eşin edinilmiş mallarının yarısı üzerinde katılma alacağı talep edebilir. Mahkeme, edinilmiş malların toplam değerini hesaplar ve her eşin alması gereken miktarı belirler.
c) Katkı Payı ve Değer Artış Payı Davaları – TMK m. 227
Bir eş, diğer eşin üzerine kayıtlı bir malın edinilmesine veya değer kazanmasına katkı sağlamışsa, katkı payı veya değer artış payı alacağı talep edebilir.
d) Mal Kaçırma (Muvazaa) Davaları – TMK m. 229
Eğer eşlerden biri, diğer eşin hakkını ihlal etmek için malvarlığını üçüncü kişilere devrederse, diğer eş bu işlemin iptali için dava açabilir.
4. DEĞER ARTIŞ PAYINDAN DOĞAN ALACAK – TMK m. 227
Evlilik süresince bir eş, diğerinin üzerine kayıtlı olan bir malın edinilmesine veya değer kazanmasına maddi katkıda bulunmuşsa, boşanma sonrasında değer artış payı alacağı talep edebilir.
Örnek:
• Eşlerden biri, diğer eşin adına alınan bir evin tadilat ve masraflarına katkıda bulunmuşsa, boşanma sonrasında bu katkının karşılığını talep edebilir.
5. EŞYA ALACAĞI – TMK m. 226
Evlilik birliği sona erdiğinde kişisel eşyaların ve ortak kullanılan eşyaların paylaşımı önemli bir hukuki meseledir.
• Kişisel eşyalar sahibine aittir.
• Ortak kullanım eşyaları paylaşılır.
Taraflar arasında anlaşmazlık çıkması durumunda eşya alacağı davası açılabilir.
6. MAL REJİMİ SÖZLEŞMESİNİN İPTALİ – TMK m. 203-205
Mal rejimi sözleşmeleri, eşlerin hangi mal rejimini seçeceklerini belirlemek için yaptığı hukuki işlemlerdir. Ancak bazı durumlarda bu sözleşmeler iptal edilebilir.
İptal sebepleri:
• Baskı, tehdit, hata veya aldatma yoluyla imzalanmış olması,
• Noter onayının bulunmaması,
• Kamu düzenine aykırılık taşıması.
Eşlerden biri, mal rejimi sözleşmesinin iptali için mahkemeye başvurabilir.
7. MAL PAYLAŞIMI DAVALARINDA AVUKATIN ÖNEMİ
Mal paylaşımı davaları, maddi kayıplara yol açabilecek karmaşık süreçlerdir. Profesyonel bir avukat desteği almak, tarafların hak kaybını önleyebilir ve sürecin daha hızlı ilerlemesini sağlayabilir.
Avukatın sağladığı avantajlar:
• Davanın hukuka uygun şekilde yürütülmesini sağlamak,
• Haksız mal kaçırma işlemlerine karşı hukuki süreç başlatmak,
• Mal paylaşımı anlaşmazlıklarında müzakere sürecini yürütmek.
8. SONUÇ
Türk Medeni Kanunu’na göre mal rejimi davaları, evlilik süresince edinilen malların paylaşımını düzenler. Bu süreçte bir avukattan hukuki destek almak, hak kayıplarını önlemek açısından büyük önem taşır.